Dodatek: Polityka: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 10:12, 21 maj 2024

Ustrój terytorialny

Wschód Europy ok. 1300 r.

W ustroju XIV-wiecznych Wielkiego Księstwa Litewskiego i Żmudzi nie należy doszukiwać się skomplikowanych instytucji państwowych, rozbudowanych praw ani elegancko rozpisanych stosunków wasalnych, tak typowych dla feudalnej Europy. Uproszczając, w 1311 roku, Wielkie Księstwo Litewskie i częściowo zależna od niego Żmudź wciąż funkcjonowały w sposób zbliżony do państwa polskiego z czasów pierwszych Piastów, czyli na zasadach luźno powiązanych wspólnot rodowo-plemiennych.

Podział administracyjny

Wpływy stronnictw na terenach Żmudzi

Kraj podzielony jest na mniejsze obszary zwane ziemiami, które są odpowiednikami księstw. W skład ziemi wchodzi kilka lub kilkanaście okręgów grodowych, których centralnym punktem jest Gród stanowiący główny ośrodek handlu oraz siedzibę lokalnego władyki. Wokół grodu skupiają się mniejsze osiedla i grunty mu podległe czyli opola. Zaopatrują one gród we wszelkie dobra i stanowią własność bojarstwa związanego z danym grodem. Jednym z owych okręgów jest właśnie gród Telsze oraz podległe mu opola, takie jak: Linków, Olszady, Gryzice, Błędny Las, Skraj Puszczy itp.

Załączona obok mapa pokazuje aktualny fabularny podział przyległych Telszom opoli.

Drabina społeczna

Fabularny podział terenu wokół grodu Telsze

Wielki Książę

Najwyższym władcą Wielkiego Księstwa Litewskiego i powiązanej z nim Żmudzi jest Wielki Książę Vitenes Pukuwerowicz. Jego siedziba znajduje się w grodzie Troki niedaleko Wilna. Dotychczas Wielki Książę nie ingerował w sprawy Telsz, bowiem podlegały one Kunigasowi Jaksie, będącemu bratem Pierwszej Żony Vitenesa - Wielkiej Księżnej Vikinty (Tytuł Wielkiego Księcia jest niedostępny dla graczy).

Kunigas/Książę

Ziemie stanowiły własność kunigasów czyli dziedzicznych książąt, wywodzących się jeszcze z tradycji wodzów plemiennych. Kunigasi prezentowali bardzo zróżnicowany stopień posiadania i wpływów. Na Żmudzi do 1307 (Limes Mundi VIII) panowało 3 kunigasów: Butginas, Tvirbutas i Jaksa. Telsze (gdzie toczy się gra) wchodziły w skład ziem należących do tego ostatniego. Tam też karzeł Jaksa (będący bratem Pierwszej Żony Wielkiego Księcia Litewskiego – Vikinty) poniósł śmierć w skutek spisku, na którego czele stał Tvirbutas. Po śmierci dotychczasowego władyki Tvirbutas przyjął chrzest oraz przejął władzę nad ziemiami konkurenta. Jego triumf nie trwał jednak długo, bowiem wiele z zagarniętych w ten sposób grodów zbuntowało się, co w krótkim czasie doprowadziło do krwawej wojny domowej. (Tytuł kunigasa jest niedostępny dla graczy)

Bojarstwo

Uprzywilejowaną, niższą od kunigasów i grododzierżców kastę społeczeństwa litewskiego stanowili bojarzy będący odpowiednikiem rycerstwa. Grupa ta wyrosła z co znamienitszych wojów oraz naczelników rodowych i niemal zawsze powiązana była z walką i orężem. Przynależność do bojarstwa nigdy nie była dziedziczna ani dożywotnia.

Bojarzy litewscy rzadko podsiadali nazwiska, nie wiązał ich kodeks rycerski ani rycerskie obyczaje. Majątek (głownie łupy wojenne) był dla nich przepustką do lepszego życia, szerszych praw, miru "lepszego od innych" i szansą na otrzymanie w lenno kawałka ziemi. Bojarzy podlegali grododzierżcy na zasadach zbliżonych do europejskiego sytemu lennego choć związek ten nie był tożsamy.

Chłopi

Najliczniejszą grupę stanowili wolni chłopi. Pracowali oni na własny rachunek lecz musieli regularnie odprowadzać podatek w srebrze i płodach rolnych na rzecz bojara do którego należało ich Opole. Nie mogli tażke bez pozwolenia swego Hospodara ( właściciela ziemi) przywłaszczać sobie pochodzących z jego ziem surowców takich jak zwierzęta i drewno. Chłop wraz z całym swoim dobytkiem nadal stanowią jego własność (miejsce zamieszkania oraz pracy chłopa jest zależne od woli Pana).

Urzędy

Grododzierżca

Kunigasi przy sprawowaniu władzy podpierali się Grododzierżcami. Grododzierżca to władyka całego okręgu grodowego, który podlega jedynie kunigasowi i jest jednym z kilku jego bezpośrednich wasali. Tytuł ten uzyskać można w przypadku podporządkowania sobie (w dowolny sposób) wszystkich istniejących w świecie gry opoli skupionych wokół grodu Telsze, dowodząc tym samym Kunigasowi swoją przydatność i umiejętności tak bitewne jak polityczne. (więcej o zakresie obowiązków Grododzierżcy znajdziesz w dodatku Zarządzanie Ziemią).

Drużyna książęca

Zbrojne ramię Grododzierżcy w podległym mu grodzie stanowiła drużyna, złożona z jego wasali (właścicieli ziemskich) oraz ich wasali. Na rozkaz Grododzierżcy zobowiązani byli stawić się zbrojnie, pod rygorem utracenia ziem i praw. Dowództwo nad drużyną pełnił drużynowy, wyznaczany przez Grododzierżcę. Cywun jako zarządca, również może wydawać rozkazy drużynie lub jej członkom, celem zaprowadzenia porządku prawnego.

Cywun

Urzędem plasującym się obok grododzierżcy jest Cywun, który patrzył na ręce Grododzierżcy, dogląda porządku w grodzie, rozsądza spory majątkowe oraz wymierza kary za pospolite przestępstwa. W takim układzie Grododzierżcę przyrównać można do panującego a Cywuna do zarządcy.

Sprawy z zakresu posiadania ziemi, jej nadawania, utraty lub podziału regulowane są wedle przyjętych na danym obszarze zwyczajów (patrz. Dodatek zarządzanie ziemią) przez Grododzierżcę lub wprost przez samego Kunigasa. Cywun ma obowiązek czuwać nad ich prawidłowym przebiegiem. Nie jest władny jednak aby samemu rozsądzać tak istotne zagadnienia.

Wiec

Pozostałością po czasach rodowo-plemiennych był wiec czyli zgromadzenie wszystkich dorosłych mieszkańców danego okręgu grodowego, na którym mógł przemówić każdy za wyjątkiem niewolników. Wiec zwoływany był w ważnych sprawach dotyczących życia danej społeczności jak np. wybór cywuna, ogłoszenie święta, osądzenie wyjątkowo oburzające zbrodnie i wiele innych. Była to okazja do zebrania się razem, wymiany opinii, przedstawiania palących problemów i wylania żalów. Decyzje wiecu bywały wiążące choć niekiedy wymagały zatwierdzenia przez kunigasa lub grododzierżcę. Nad przebiegiem wiecu czuwał cywun, który miał obowiązek dbać o porządek oraz pilnować, aby każdy kto zechce został w końcu dopuszczony do głosu. Wyjątkiem od tej zasady były wiece, podczas których wybierało się Cywuna.

Kodeks praw

(łacina)

Leges Telshensis AD 1305

W sprawach dotyczących dwóch ludzi wyższego stanu lub dotyczących dwóch chłopów należących do różnych Panów, osobą rozsądzającą i wydającą wyroki jest namiestnik Kunigasa – Cywun.

W sprawach dotyczących dwóch chłopów jednego Pana, winien rozsądzać właściciel owych chłopów, bez pośrednictwa namiestnika kunigasowego.

Jeżeli chłop zawini rycerzowi, bojarowi lub kapłanowi, zostanie mu wymierzona kara cielesna co najmniej dwukrotna do poniesionej straty.

Jeżeli człowiek wyższego stanu zawini chłopu, Pan tego chłopa ma prawo domagać się rekompensaty pieniężnej, stosownej do poniesionej straty.

Jeśli sprawa dotyczy równych sobie stanem, wyrok zostanie wydany zgodnie z kodeksem.

(język ruski)

Gdy kto człowieka równego stanu zabije, zabity lub wzięty w niewolę zostanie.

Gdy kto człowieka niższego stanu zabije, Cywun główszczyznę wyznaczy.

Gdy kto człowieka wyższego stanu zabije, śmiertelne tortury otrzyma.

Gdy kto człowieka równego stanu członka lub oka pozbawi, tego samego oka lub członka pozbawią jego.

Gdy kto człowieka wyższego stanu członka lub oka pozbawi, dwoje oczu lub członków odejmą jemu.

Gdy kto człowieka niższego stanu członka lub oka pozbawi, Cywun rekompensatę wyznaczy.

Gdy kto włości pańskie zajedzie i splądruje, za wszystko osobno ukarany będzie i trzecią część szkody ponadto dopłaci. Właściciel ziem najechanych, może odstąpić od tych kar i w zamian wyzwać najeźdźcę, jeśli ten także posiada ziemię. Mogą tedy stanąć na udeptanej ziemi i zgodnie z tradycją o odebranie najeźdźcy ziem walczyć.

Gdy kobieta na zdradzie małżeńskiej złapana zostanie, mąż jej karę według tradycji wyznaczy. Takie i insze przewiny wobec obyczajów i moralności karane będą nałożeniem płaszcza hańbiącego, aby wszyscy winę człowieka skarconego ujrzeli i szydzić na płaszczu mogli. Tyczyć się to będzie jeno chrześcijan a w tym mężów stanu niższego i kobiet bez względu na urodzenie.

Gdy kto przeciw symbolom wiary rękę podniesie, rękę tę odejmą jemu.

Gdy kto rzecz lub zwierzę człowiekowi uprowadzi, Pan chłopa ukarze gdy na dobra innego nastał, ale i rekompensatę wypłaci. W tym przypadku 10 batów i znamię na policzku żelazem w kształcie „V”, by każdy widział, odciśnie.

Gdy kto się zbójnictwem na traktach i w lasach para, zakują go w dyby i tyle batów ile występków wymierzą. Dyb jednak nie rozkuwać szybko, by zbój występki swe zważył.

Gdy kto wodę lub żywność zatruł, w dyby pójdzie, jeśli kto umarł od tego, jak za mord odpowie.

Gdy kto do buntu przeciw prawu i władzy kunigasowej podjudza, karę na ciele otrzyma.

Gdy kto zbrojnie przeciw władzy kniaziowskiej występuje, nabity na pal zostanie.

Kto burdy po karczmach lub wsiach wywołuje, 5 batów lub płaszcz hańby otrzyma. Gdyby w takiej burdzie zabił kogo, tedy poza wsią na gałęzi powiesić.

Gdy kto przed sądem krzywo świadczy, języka lub ucha pozbawiony będzie.

Gdy kto samosąd wykona oko i palec wskazujący odejmą mu.

Kodeks będzie uzupełniany w czasie, gdyż nie sposób zawrzeć w nim wszystkich praw. Każda nowa sprawa wzbogaci Kodeks o wyrok wydany przez namiestnika kunigasowego, stając się tym samym obowiązującym w podobnych przypadkach prawem.